Độ Bền Màu Của Vải - Tỷ Lệ Thành Phần Sợi Vải Ảnh Hưởng Đến Nó Như Thế Nào?

Một trong những yếu tố quan trọng để đánh giá chất lượng của một loại vải chính là độ bền màu của vải, là khả năng giữ sắc độ ổn định theo thời gian. Một sản phẩm dệt may chất lượng là sản phẩm giữ được màu sắc bền đẹp dù đã qua nhiều lần giặt hoặc sử dụng lâu dài, không bị phai, lem hay bạc màu.

Trong số các yếu tố ảnh hưởng đến độ bền màu của vải, tỷ lệ sợi trong cấu trúc vải đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Mỗi loại sợi tự nhiên hay hay sợi tổng hợp đều có đặc tính hóa lý riêng, quyết định cách màu thấm, bám và duy trì trên bề mặt vải.

Bài viết dưới đây sẽ chia sẻ chi tiết cách từng loại sợi thành phần ảnh hưởng đến khả năng giữ màu và độ bền màu của vải, giúp người đọc hiểu rõ hơn vì sao cùng một gam màu nhưng mỗi loại vải lại có độ bền và sắc độ khác nhau.

Độ bền màu của vải là gì?

Độ bền màu (Color Fastness) là khả năng của vải giữ được màu sắc ổn định khi tiếp xúc với các tác động bên ngoài như giặt, ma sát, ánh sáng, mồ hôi hoặc môi trường. Nói cách khác, đó là mức độ mà màu nhuộm có thể bám vững trên sợi vải, không bị phai, lem sang quần áo khác hay thay đổi sắc độ trong quá trình sử dụng.

Độ bền màu thường được đánh giá theo thang điểm từ 1 đến 5, trong đó:

• Điểm 5 thể hiện vải có độ bền màu rất cao – màu hầu như không thay đổi.

• Điểm 1 cho thấy vải dễ phai, dễ lem và kém ổn định màu.

Trong sản xuất chuyên nghiệp, các chỉ số này được kiểm định theo tiêu chuẩn ISO 105 hoặc AATCC 61, thông qua các thử nghiệm về giặt, ma sát và ánh sáng.
Những loại vải đạt độ bền màu cao không chỉ đảm bảo tính thẩm mỹ lâu dài, mà còn giúp doanh nghiệp duy trì chất lượng sản phẩm ổn định, đặc biệt quan trọng với các dòng đồng phục, thể thao hoặc thời trang cao cấp.

Ảnh hưởng của các loại sợi đến độ bền màu của vải

Sợi Cotton (tự nhiên)

Cotton là loại sợi tự nhiên phổ biến nhất trong ngành dệt may nhờ cảm giác mềm mại, thoáng khí và thấm hút tốt. Cấu trúc sợi cotton gồm nhiều ống xoắn nhỏ có khả năng hấp thu nước cao, vì vậy thuốc nhuộm dễ dàng thấm sâu vào lõi sợi. Nhờ đặc tính này, vải cotton có thể lên màu rất đẹp, sắc nét và đều màu hơn hầu hết các loại sợi tự nhiên khác.

Tuy nhiên, khả năng hút ẩm cao cũng khiến cotton dễ phai màu hơn so với các sợi tổng hợp. Khi giặt nhiều lần hoặc phơi dưới ánh nắng trực tiếp, các phân tử màu có thể bị rửa trôi hoặc oxy hóa dần trên bề mặt sợi.

Để đảm bảo độ bền màu của vải, cotton thường được nhuộm bằng thuốc nhuộm hoạt tính (Reactive Dye). Đây là loại thuốc có thể tạo liên kết hóa học bền vững với cellulose của sợi. Cách nhuộm này giúp màu bám chặt vào cấu trúc bên trong, giảm hiện tượng lem hoặc phai sau khi giặt.

Ngoài ra, cotton còn thường được pha với polyester hoặc spandex để tăng độ bền màu của vải và ổn định form dáng. Những tỉ lệ pha trộn hợp lý giúp cân bằng giữa cảm giác mềm mịn tự nhiên và cải thiện khả năng bền màu khi sử dụng lâu dài.

Sợi Tre (Bamboo)

Sợi tre được sản xuất từ cellulose tự nhiên trong cây tre. Trải qua quá trình xử lý cơ - hoá học để tạo ra sợi dệt mềm và mảnh. Vải sợi tre nổi tiếng với độ mềm mịn, khả năng thấm hút cao và cảm giác mát lạnh khi chạm vào da. Đồng thời có đặc tính kháng khuẩn và thân thiện môi trường.

Khi nhuộm, sợi tre hấp thụ thuốc nhuộm rất tốt nhờ cấu trúc xốp và tính ưa nước cao. Màu sắc thường lên nhanh và đều, tạo cảm giác tươi tắn, tự nhiên. Tuy nhiên, chính khả năng hấp thụ mạnh này cũng khiến sợi tre dễ “no màu”, khiến sắc độ có thể đậm hơn mong muốn, và nếu quy trình cố định màu không được kiểm soát tốt, màu sẽ dễ bị rửa trôi hoặc phai bạc sau nhiều lần giặt.

Ngoài ra, sợi tre khá nhạy cảm với ánh sáng và nhiệt độ cao, nên các gam màu tươi như xanh, hồng hoặc cam thường bạc màu sớm hơn khi phơi trực tiếp dưới nắng. Để hạn chế hiện tượng này, các nhà sản xuất thường sử dụng thuốc nhuộm hoạt tính có khả năng liên kết hóa học cao, hoặc kết hợp thêm chất cố định màu (fixing agent) trong giai đoạn hoàn tất. Bên cạnh đó, để tăng độ bền màu của vải, sợi tre còn được kết hợp với polyester hoặc viscose, giúp cân bằng giữa độ mềm mại tự nhiên và khả năng bám màu ổn định. 

Sợi Polyester

Polyester là loại sợi tổng hợp được sản xuất từ hợp chất hóa học có nguồn gốc dầu mỏ. Cấu trúc sợi polyester có đặc điểm trơn, đặc và kỵ nước (hydrophobic), khiến các phân tử thuốc nhuộm khó thấm vào sợi theo cách thông thường. Vì vậy, polyester không thể nhuộm bằng các thuốc nhuộm gốc nước như cotton hay tre.

Để đạt được màu sắc bền và tươi, sợi polyester cần được nhuộm bằng thuốc nhuộm phân tán (Disperse Dye) ở nhiệt độ cao và dưới áp suất. Ở điều kiện này, các phân tử màu vốn không tan trong nước, sẽ khuếch tán vào sâu trong cấu trúc sợi và cố định lại khi nguội. Nhờ quá trình này, màu sắc trên vải polyester có độ ổn định rất cao, khó bị phai, lem hoặc bạc màu, ngay cả sau nhiều lần giặt hoặc phơi nắng.

Một ưu điểm khác của polyester là độ bền cơ học cao, giúp màu ít bị ảnh hưởng bởi ma sát hay kéo giãn. Ngoài ra, polyester còn có khả năng chống tia UV tốt hơn các loại sợi tự nhiên, giúp giữ màu lâu hơn khi sử dụng trong môi trường ngoài trời. Nhờ những đặc tính đó, polyester được xem là loại sợi có độ bền màu cao nhất trong các nhóm sợi thông dụng hiện nay. Nó thường được sử dụng cho đồng phục, đồ thể thao, quần áo ngoài trời và các sản phẩm cần duy trì màu sắc ổn định trong thời gian dài.

Sợi DTY (Draw Textured Yarn)

Sợi DTY là một dạng polyester được kéo giãn và tạo gợn xoắn (textured) trong quá trình sản xuất, giúp sợi có độ đàn hồi và độ xốp cao hơn so với sợi polyester thô (POY). Cấu trúc xoắn đặc trưng này khiến sợi DTY có khả năng bắt sáng tốt hơn, bề mặt vải mềm và ít bóng, đồng thời giúp màu sắc phân bố đều hơn khi nhuộm.
Vì được kéo giãn và ổn định nhiệt ngay trong quá trình tạo sợi, DTY có độ ổn định hình học cao, giúp màu nhuộm thấm sâu và bám đều hơn trên toàn bộ sợi. Khi nhuộm bằng thuốc nhuộm phân tán (Disperse Dye) ở nhiệt độ cao, phân tử màu dễ dàng khuếch tán vào các rãnh xoắn li ti của sợi, tạo nên lớp màu bền, khó phai và hạn chế hiện tượng không đều màu.

Ngoài ra, sợi DTY có độ đàn hồi nhẹ, nên vải dệt từ DTY ít bị nhăn hoặc biến dạng khi sử dụng. Điều này gián tiếp giúp duy trì độ đồng nhất của màu sắc trong suốt vòng đời sản phẩm. Nhờ kết hợp được cả độ bền màu, độ mềm và độ co giãn nhẹ, DTY hiện được sử dụng phổ biến trong vải thun thể thao, đồ activewear và thời trang cao cấp, nơi yêu cầu vừa tính thẩm mỹ vừa tính bền vững.

Sợi Poly tái chế (Recycled Polyester)

Sợi poly tái chế, thường được gọi là Recycled Polyester (rPET), được sản xuất từ chai nhựa PET đã qua sử dụng. Sau khi được thu gom, làm sạch và nghiền nhỏ, nhựa được nấu chảy và kéo thành sợi mới. Dù được tái chế, loại sợi này vẫn giữ nguyên cấu trúc hóa học của polyester nguyên sinh, vì vậy có độ bền, khả năng nhuộm và giữ màu tương đương.

Trong quá trình nhuộm, sợi rPET cũng sử dụng thuốc nhuộm phân tán (Disperse Dye) ở nhiệt độ cao, giống với polyester thông thường. Các phân tử màu khuếch tán sâu vào lõi sợi và được cố định chắc chắn khi nguội, giúp vải bền màu, không bị bạc hay lem sau nhiều lần giặt. Một điểm khác biệt nhỏ là bề mặt của sợi tái chế thường hơi nhám hơn do quá trình xử lý cơ học, điều này lại tăng khả năng bám màu nhẹ và giúp màu sắc lên đều hơn.

Ngoài đặc tính kỹ thuật, sợi poly tái chế còn mang ý nghĩa bền vững. Mỗi tấn sợi rPET có thể giúp tái sử dụng hàng nghìn chai nhựa, giảm đáng kể lượng rác thải nhựa và tiêu thụ năng lượng so với sản xuất polyester mới. Nhờ kết hợp được tính ổn định màu sắc, độ bền cao và giá trị môi trường, loại sợi này ngày càng được sử dụng nhiều trong các dòng vải thể thao, đồng phục và thời trang xanh.

May đồng phục vải tái chế tại Đồng phục GFC - Giải pháp đồng phục doanh nghiệp cao cấp

Sợi Spandex (Elastane)

Sợi spandex, còn được gọi là elastane hoặc Lycra, là loại sợi tổng hợp nổi tiếng với khả năng co giãn vượt trội. có thể kéo giãn gấp 5 - 8 lần chiều dài ban đầu mà vẫn trở về hình dạng cũ. Đặc tính này giúp vải chứa spandex trở nên linh hoạt, ôm vừa vặn và thoải mái hơn khi mặc.

Tuy nhiên, do độ đàn hồi cao, khả năng hút nước thấp và cấu trúc khó bám màu, spandex không thích hợp để sử dụng như sợi chính. Trong sản xuất, nó thường chỉ được pha ở tỷ lệ nhỏ (khoảng 3 -10%) cùng các sợi khác như cotton, polyester hoặc nylon, với mục đích tăng độ co giãn và khả năng phục hồi phom dáng của vải, chứ không ảnh hưởng nhiều đến cảm giác hoặc màu sắc tổng thể.

Khi nhuộm vải có chứa spandex, phương pháp nhuộm vẫn dựa vào loại sợi chính trong hỗn hợp. Spandex không được nhuộm riêng, mà được bảo vệ trong quá trình nhuộm vải chính bằng cách điều chỉnh nhiệt độ, thời gian và độ pH để tránh làm giảm tính đàn hồi hoặc gây bạc màu.

Một số loại vải cao cấp còn sử dụng spandex lõi bọc (covered yarn), tức là sợi spandex được bao quanh bởi polyester hoặc nylon, giúp màu sắc bền hơn và ổn định hơn khi kéo giãn.

Sợi Nylon (Polyamide)

Sợi nylon, hay còn gọi là polyamide, là một trong những loại sợi tổng hợp đầu tiên được sử dụng rộng rãi trong ngành dệt may. Cấu trúc sợi nylon gồm các chuỗi polyme liên kết chặt chẽ, mang lại độ bền cơ học cao, khả năng đàn hồi tốt và bề mặt trơn mịn. Chính vì vậy, vải nylon thường có cảm giác nhẹ, dai và ít nhăn hơn so với cotton hoặc polyester.

Về khả năng nhuộm màu, nylon hút ẩm nhẹ và có tính ưa nước hơn polyester, nhờ đó thuốc nhuộm có thể thấm vào sợi dễ dàng hơn. Nylon thường được nhuộm bằng thuốc nhuộm axit (Acid Dye) ở nhiệt độ 80 - 90°C trong môi trường trung tính hoặc hơi acid. Cấu trúc phân tử của nylon giúp màu lên nhanh, tươi và đều, tạo bề mặt vải có độ sáng rõ và sắc nét.

Tuy nhiên, điểm yếu lớn nhất của nylon là độ bền màu kém khi tiếp xúc với ánh sáng và tia UV. Các liên kết hóa học trong chuỗi polyamide dễ bị phân rã dưới tác động của tia cực tím, khiến màu bị bạc hoặc ngả vàng sau thời gian dài sử dụng ngoài trời. Ngoài ra, nylon cũng nhạy cảm với nhiệt độ cao và độ kiềm mạnh, nên cần được giặt ở nhiệt độ thấp và tránh tiếp xúc trực tiếp với nắng gắt để giữ màu ổn định.

Để cải thiện độ bền màu, nylon thường được phối trộn với polyester hoặc spandex, hoặc xử lý thêm lớp chống tia UV và chống phai màu trong giai đoạn hoàn tất. Nhờ đó, các loại vải nylon hiện đại không chỉ có độ bền và độ co giãn cao mà còn giữ được sắc màu tươi sáng lâu hơn, phù hợp cho đồ thể thao, áo gió, balo và các sản phẩm ngoài trời.

Sagotex - Sản xuất vải thun cao cấp theo yêu cầu

Với kinh nghiệm nhiều năm trong lĩnh vực dệt nhuộm, Sagotex hiểu rằng mỗi loại sợi, mỗi tỉ lệ phối trộn và mỗi quy trình nhuộm đều ảnh hưởng trực tiếp đến độ bền màu của vải. Vì vậy, Sagotex cung cấp giải pháp sản xuất vải thun theo yêu cầu, giúp doanh nghiệp có thể chủ động lựa chọn tỷ lệ sợi, bảng màu, tính năng và phương pháp hoàn tất phù hợp với sản phẩm và định hướng thương hiệu.

Mời bạn đọc xem thêm về bài viết liên quan:

• Vải Thun Cao Cấp Sagotex - Dệt Theo Yêu Cầu - Đảm Bảo Chất Lượng 
• Top 5 Dòng Vải Thun Thể Thao Chuyên Dụng Và Phổ Biến Nhất 
• Xưởng May Đồng Phục Uy Tín TPHCM – Đồng Phục Gfc Garment

Liên hệ ngay với Sagotex để được tư vấn và hỗ trợ báo giá nhanh chóng!

SAGOTEX – Only the best for you

- Hotline: 077 990 9970

- Email: info@sagotex.vn

- Website: www.sagotex.vn

- Fanpage: Sagotex.vn - Vải Thun Cao Cấp 

- Văn Phòng:

45 Đinh Thị Thi, Khu Đô Thị Vạn Phúc, Hiệp Bình Phước, Thủ Đức, TP.HCM.

Lô I1-2-3, Khu Công Nghiệp Tân Đức, X. Đức Hòa Hạ, H. Đức Hoà, Long An.